Thuật ngữ “Cường Quốc Trục” bắt nguồn từ tuyên bố của Mussolini rằng thế giới sẽ “quay quanh trục Rome-Berlin.” Tương tự một cách kỳ lạ với diễn biến của Thế Chiến I, ba quốc gia này đã ký Hiệp ước Ba Bên (Tripartite Pact) vào tháng 9 năm 1940. Theo hiệp ước này, các nước công nhận phạm vi ảnh hưởng của nhau và cam kết hỗ trợ lẫn nhau nếu bị tấn công.
Mục tiêu chính của hiệp ước là nhằm ngăn cản Hoa Kỳ tham gia vào Thế Chiến II. Tuy nhiên, kế hoạch này cuối cùng đã thất bại. Đến năm 1945, phe Đồng Minh đã đánh bại hoàn toàn cả ba nước thuộc Cường Quốc Trục. Trong bài viết này, Thefactsofwar sẽ phân tích chi tiết sự hình thành, vai trò và những tham vọng của các quốc gia thuộc Cường Quốc Phe Trục trong Thế Chiến II.
Những cường quốc phe trục đầu tiên
Những quốc gia đầu tiên thuộc Cường Quốc Trục bao gồm Đức, Ý và Nhật Bản. Sau đó, các nước Nam Tư, Slovakia, Hungary, Romania, Croatia và Bulgaria lần lượt gia nhập liên minh. Vào năm 1936, Đức và Nhật Bản đã ký kết một thỏa thuận gọi là Hiệp ước Chống Quốc tế Cộng sản (Anti-Comintern Pact). Một năm sau, Mussolini chính thức gia nhập liên minh này. Tiếp đó, vào ngày 27 tháng 9 năm 1940, các đại diện của Đức Quốc Xã, Ý Phát xít và Nhật Bản đã gặp nhau tại Berlin để ký Hiệp ước Ba Bên (Tripartite Pact).
Lúc này, Thế Chiến II đã kéo dài được một năm và Cường Quốc Trục dường như đang trên đà giành thắng lợi nhanh chóng. Đức kiểm soát phần lớn Tây Âu, Ba Lan và cô lập nước Anh. Ý chiếm giữ Albania, một phần lãnh thổ Pháp, Ethiopia và Libya. Trong khi đó, Nhật Bản đã mở rộng ảnh hưởng tới Triều Tiên, Mãn Châu, nhiều khu vực của Trung Quốc, và hàng loạt đảo ở vành đai Thái Bình Dương.
Chiến lược của Nhật Bản trong vai trò cường quốc phe Trục
Mặc dù đạt được một số thành công, nhưng đến năm 1940, Nhật Bản cảm thấy đặc biệt dễ bị tổn thương, nhất là về nguồn nguyên liệu thô như dầu mỏ và thép. Nhật Bản phụ thuộc gần như hoàn toàn vào nhập khẩu dầu, với Mỹ và Anh là hai nhà cung cấp chính. Các lệnh cấm vận từ Mỹ bắt đầu gây cản trở cho kế hoạch mở rộng lãnh thổ của đế quốc này. Hải quân Hoàng gia Nhật Bản cảm nhận rõ áp lực khi nguồn dự trữ dầu của Nhật chỉ đủ dùng trong hai năm.
Nhật Bản nhận thấy rằng nguồn dầu mỏ tại Đông Ấn Hà Lan (Dutch East Indies) trở nên dễ bị khai thác do Hà Lan bị Đức Quốc Xã chiếm đóng. Với tình hình nước Anh đang nguy cấp, toàn bộ khu vực Đông Nam Á cũng trở nên dễ tổn thương. Khi gia nhập Cường Quốc Trục, thỏa thuận đã ngăn Đức tuyên bố chủ quyền đối với các thuộc địa ở châu Á, và mục tiêu chính của Nhật Bản là ngăn cản sự can thiệp của Mỹ.
Hiệp ước Cường Quốc Trục đã trao cho Nhật Bản quyền kiểm soát tự do tại châu Á và khu vực Thái Bình Dương, coi đây là “khu vực quan tâm” của họ. Từ đó, Nhật Bản bắt đầu điều chỉnh kế hoạch chiến tranh, chủ yếu nhắm vào Hoa Kỳ. Cuối cùng, Nhật nhận ra rằng việc đạt được mục tiêu này đòi hỏi phải xâm chiếm Philippines và tấn công Trân Châu Cảng (Pearl Harbor).
Để thực hiện điều đó, Nhật Bản hiểu rằng loại bỏ Philippines như một căn cứ quân sự của Mỹ sẽ bảo vệ các tuyến đường vận chuyển của họ. Tuy nhiên, chính phủ Hoàng gia cũng biết rằng Mỹ quá mạnh, nên bất kỳ cuộc chiến nào cũng cần kết thúc bằng một thỏa thuận hòa bình.
Các lệnh cấm vận nhắm vào Nhật Bản xuất phát từ các cuộc xâm lược Trung Quốc vào năm 1931 và 1937. Hàng triệu người đã thiệt mạng trong chiến tranh, với những sự kiện khét tiếng như Thảm sát Nam Kinh (Rape of Nanjing), các cuộc trục xuất, và việc sử dụng khí độc. Khi Pháp đầu hàng vào tháng 6 năm 1940, Nhật Bản nhanh chóng tiến vào Đông Dương thuộc Pháp, chiếm các cảng và khai thác nguyên liệu thô. Điều này đã giúp Nhật tiến gần hơn đến Đông Ấn và nguồn tài nguyên mà họ cần để mở rộng quyền lực.
Tham vọng của Ý trong liên minh cường quốc phe Trục
Ý, một nhà nước Phát xít từ những năm 1920, đã ký Hiệp ước Thép (Pact of Steel) vào năm 1939 với Đức Quốc Xã, chính thức đánh dấu sự ra đời của “trục Rome-Berlin.” Cả hai quốc gia này đều dựa trên nền tảng tư tưởng tương đồng—cực hữu và độc tài. Tuy nhiên, Mussolini nhận thức rõ rằng Ý chưa sẵn sàng cho chiến tranh. Trong số ba cường quốc chính thuộc Liên Minh Trục, cơ sở công nghiệp và quân sự của Ý là yếu nhất, nhưng Mussolini khao khát đưa Ý trở thành một cường quốc vĩ đại.
Ngoài ra, Mussolini sử dụng chủ nghĩa dân tộc để làm dịu các vấn đề trong nước và thúc đẩy viễn cảnh về những cuộc chiến tranh huy hoàng trong tương lai nhằm gắn kết lòng dân, củng cố quyền kiểm soát của đảng. Ý giờ đây có Đức và cỗ máy chiến tranh của quốc gia này làm đồng minh. Với sự hỗ trợ đó, bất kỳ cuộc chiến nào chống lại Anh đều trở nên dễ dàng hơn khi mà đế chế rộng lớn của Anh đòi hỏi nguồn lực khổng lồ để duy trì.
Đặc biệt, Mussolini xem Địa Trung Hải như một “hồ nước La Mã,” với tham vọng tái hiện lại Đế chế La Mã cổ đại. Ông hy vọng chiến tranh và các cuộc chinh phục sẽ mang lại những nguồn cung cấp thiết yếu như dầu mỏ và cao su, vốn đang rất khan hiếm. Ý tuyên chiến vào tháng 6 năm 1940 và xâm lược Ai Cập vào ngày 13 tháng 9 cùng năm. Hai tuần sau đó, Mussolini ký Hiệp ước Ba Bên (Tripartite Pact), chính thức hóa liên minh “Trục Rome-Berlin-Tokyo.”
Vai trò của Đức trong Liên Minh Cường Quốc phe Trục
Đức Quốc Xã được xem là cường quốc chi phối trong Liên Minh Trục. Đức Quốc Xã lên nắm quyền vào năm 1933 với mục tiêu khôi phục lại vinh quang của nước Đức thời kỳ trước chiến tranh. Những đối thủ chính trị như Cộng sản và người Do Thái bị loại bỏ, và đến năm 1936, Đức đã phớt lờ hoàn toàn các quy định của Hiệp ước Versailles năm 1919.
Trong những năm sau đó, Đức tái vũ trang và thể hiện sức mạnh chính trị cũng như quân sự của mình bằng cách sáp nhập Áo, tái chiếm vùng Rhineland và chiếm Sudetenland. Khi Đức, Nhật Bản và Ý chính thức tạo ra Liên Minh Trục vào ngày 27 tháng 9 năm 1940, mục tiêu chính là bảo đảm an ninh chung: nếu một nước bị tấn công, các nước còn lại sẽ hỗ trợ. Hitler mong muốn các chính phủ đồng minh có cùng mục tiêu và lý tưởng, vì vậy Romania, Hungary, Nam Tư và Croatia đã gia nhập liên minh do lo sợ Nga.
Liên Minh Trục, đặc biệt là Đức, bước vào Thế Chiến II với tham vọng tạo ra thế giới theo quan điểm độc tài của họ. Đức Quốc Xã nhanh chóng đánh bại Ba Lan và Pháp, cô lập nước Anh vào năm 1940.
Những chiến thắng ban đầu của Đức đến từ chiến thuật Blitzkrieg, hay “chiến tranh chớp nhoáng.” Đây là một khái niệm quân sự đột phá, sử dụng tính cơ động, yếu tố bất ngờ và sự hỗ trợ từ không quân để giành chiến thắng. Xe tăng đóng vai trò trung tâm trong Blitzkrieg, cung cấp sức mạnh đột phá. Đức Quốc Xã còn lên kế hoạch chiếm đóng Đông Âu trong tương lai, đánh bại Liên Xô và tạo ra Lebensraum, hay “không gian sống,” chỉ dành riêng cho người Đức.
Ngoài ra, giống như các đối tác trong Liên Minh Trục, Đức cũng thiếu các nguồn tài nguyên quan trọng như dầu mỏ, quặng sắt và lương thực—những thứ dồi dào tại vùng Đông Âu mà họ nhắm tới để khai thác.
Kết luận
Mặc dù giành được nhiều chiến thắng quan trọng trong những năm đầu của cuộc xung đột, các Cường Quốc Trục trong Thế Chiến II đều bị đánh bại vào năm 1945. Ý Phát xít là quốc gia đầu tiên sụp đổ. Năm 1943, sau khi phe Đồng Minh đổ bộ vào Sicily, Mussolini bị phế truất và bắt giam. Dưới sự lãnh đạo của một chính phủ mới, Ý đã chuyển phe.
Sau thất bại nặng nề tại Trận Stalingrad năm 1943, Đức Quốc Xã không thể ngăn chặn đà tiến công của phe Đồng Minh và buộc phải ký kết đầu hàng vô điều kiện vào tháng 5 năm 1945. Nhật Bản cũng chịu thất bại và đầu hàng vào tháng 8 năm 1945, sau khi hai quả bom nguyên tử được thả xuống Hiroshima và Nagasaki.
Biên dịch nội dung: Minh Tuấn
Nguồn: thecollector.com – Who Were the World War II Axis Powers?
