Thời kỳ Mạc phủ bắt đầu vào năm 1192 với sự thành lập của Mạc phủ Minamoto và kết thúc vào năm 1868 khi Mạc phủ Tokugawa sụp đổ. Sự sụp đổ này dẫn đến việc khôi phục quyền lực của Thiên hoàng dưới triều đại của Thiên hoàng Minh Trị trẻ tuổi. Trong suốt bảy thế kỷ tồn tại, Nhật Bản đã trải qua nhiều thay đổi lớn, bao gồm sự chuyển đổi từ chế độ phong kiến, những xung đột nội bộ, và áp lực từ các thế lực nước ngoài muốn thiết lập thương mại hoặc quan hệ ngoại giao.
Ý nghĩa của từ “Mạc Phủ” là gì?
Từ “Mạc phủ” trong tiếng Nhật mang ý nghĩa là “chính quyền lều trại” và thường được sử dụng thay thế cho thuật ngữ “shogunate” (chế độ Tướng quân). Đây là một hình thức chính quyền phong kiến, nơi quyền lực thực sự thuộc về Tướng quân – nhà lãnh đạo quân sự – trong khi Thiên hoàng chỉ mang tính chất tượng trưng.
Mặc dù nắm giữ quyền lực thực tế, các Tướng quân không lật đổ ngai vàng, vì quyền cai trị của họ vẫn được xem là xuất phát từ quyền lực tối cao của Thiên hoàng. Chính quyền Mạc phủ, do đó, là biểu tượng của sự tập trung quyền lực quân sự trong khi vẫn duy trì sự tôn kính đối với Hoàng quyền.
Vì sao Mạc Phủ thống trị Nhật Bản thay vì Thiên Hoàng?
Việc các Tướng quân nắm quyền kiểm soát thay cho Thiên hoàng không diễn ra đột ngột, mà là một quá trình kéo dài. Vào khoảng thế kỷ 12, quyền lực của Hoàng quyền dần suy yếu, tạo điều kiện cho các daimyo (lãnh chúa) nổi lên nắm quyền lực địa phương. Các samurai cam kết trung thành với daimyo để đổi lấy lợi ích kinh tế hoặc chính trị.
Những mâu thuẫn giữa các phe phái dẫn đến cuộc Chiến tranh Genpei năm 1185. Gia tộc Minamoto, dưới sự lãnh đạo của Tướng quân Minamoto Yoritomo, đã giành chiến thắng và thành lập Mạc phủ đầu tiên – Mạc phủ Kamakura. Tuy nhiên, không một Tướng quân nào lật đổ Thiên hoàng, vì họ luôn coi Thiên hoàng – hậu duệ của Amaterasu, Nữ thần Mặt trời – là biểu tượng thiêng liêng và tối cao.
Mạc Phủ Kamakura đã thay đổi Nhật Bản như thế nào?
Mạc phủ Kamakura (1185-1333) đã củng cố quyền lực bằng cách hoàn thiện hệ thống phong kiến. Với sự chấp thuận của Thiên hoàng, Minamoto no Yoritomo trở thành Tướng quân đầu tiên, tập trung toàn bộ quyền lực quân sự và chính trị vào tay mình. Sự chuyển giao quyền lực từ triều đình Thiên hoàng sang Tướng quân đánh dấu một bước ngoặt lớn trong lịch sử Nhật Bản. Chính quyền Mạc phủ đặt trụ sở tại Kamakura, gần Tokyo ngày nay, và lấy tên địa phương này làm tên gọi.
Dưới sự cai trị của Mạc phủ Kamakura, hòa bình đã mang lại thịnh vượng. Các thương nhân Nhật Bản giao thương với Trung Quốc và Triều Tiên, trao đổi các mặt hàng như vàng, gỗ với lụa, sách và thuốc men. Phật giáo, đặc biệt là các trường phái nhấn mạnh kỷ luật và tập trung, đã có ảnh hưởng sâu rộng từ sau năm 1185 và trở thành triết lý được các samurai yêu chuộng.
Khi nào Mạc Phủ Ashikaga nắm quyền?
Mạc phủ Ashikaga cai trị Nhật Bản từ năm 1336 đến 1573. Trước đó, Mạc phủ Kamakura đã sụp đổ vào năm 1333 do khủng hoảng tài chính và bất ổn chính trị nội bộ. Các cuộc chiến bảo vệ Nhật Bản trước sự xâm lược của quân Mông Cổ vào năm 1274 và 1281 đã gây ra những khó khăn nghiêm trọng về tài chính.
Kết thúc của Mạc phủ Kamakura đến sau cuộc nổi dậy thành công của Thiên hoàng Go-Daigo vào năm 1333. Tuy nhiên, những cải cách của ông nhanh chóng kết thúc vào năm 1336 khi gia tộc Ashikaga, do Ashikaga Takauji lãnh đạo, đánh bại lực lượng của Thiên hoàng Go-Daigo. Mâu thuẫn bắt đầu từ việc phân chia đất đai và quyền lực.
Thời kỳ Mạc phủ Ashikaga nổi bật với sự tồn tại của hai triều đình đối lập. Tại Kyoto, Ashikaga Takauji thành lập triều đình Bắc, đưa một thành viên Hoàng tộc lên ngôi Thiên hoàng. Trong khi đó, Thiên hoàng Go-Daigo lập triều đình Nam tại Yoshino. Cuộc đối đầu này kéo dài đến năm 1392, khi triều đình Nam đầu hàng Shogun Ashikaga Yoshimitsu, thống nhất hai triều đình dưới quyền cai trị của Mạc phủ Ashikaga.
Điểm nổi bật của Mạc Phủ Ashikaga là gì?
Sau khi được thành lập, Mạc phủ Ashikaga không chỉ mang lại những thay đổi về chính trị mà còn khởi xướng một thời kỳ phát triển văn hóa đặc sắc – thời kỳ Muromachi. Giai đoạn này kéo dài vượt xa thời kỳ cai trị của Mạc phủ Ashikaga và đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử Nhật Bản.
Nhiều di sản văn hóa dễ nhận biết, như kịch Noh hay các công trình kiến trúc độc đáo, được phát triển trong thời kỳ này, góp phần làm phong phú thêm bề dày lịch sử nghệ thuật Nhật Bản. Mạc phủ Ashikaga cũng tích cực ủng hộ và phát triển Phật giáo, tài trợ xây dựng các ngôi chùa và lan tỏa ảnh hưởng của tôn giáo này trong đời sống xã hội.
Ai đã thành lập Mạc Phủ Tokugawa?
Tokugawa Ieyasu là người thành lập Mạc phủ Tokugawa – mạc phủ cuối cùng trong lịch sử Nhật Bản (1603-1868). Năm 1603, sau khi đánh bại tất cả các đối thủ, Tokugawa chính thức nắm quyền và trở thành Tướng quân, đặt nền móng cho thời kỳ cai trị ổn định kéo dài hơn hai thế kỷ.
Chiến thắng của Tokugawa Ieyasu đã kết thúc thời kỳ Chiến Quốc (Sengoku) kéo dài hàng thập kỷ – một giai đoạn bất ổn với các cuộc xung đột liên miên giữa các daimyo, Thiên hoàng và thậm chí là các tu sĩ. Thời kỳ này cũng đánh dấu sự chấm dứt của Mạc phủ Ashikaga đầy biến động. Tokugawa Ieyasu được coi là một trong những Tướng quân kiên định và quyết đoán nhất trong lịch sử Nhật Bản.
Những thay đổi mà Mạc Phủ Tokugawa thực hiện là gì?
Mạc phủ Tokugawa, dưới sự lãnh đạo của Tokugawa Ieyasu và hậu duệ, đã thực hiện nhiều cải cách mang tính đột phá, thay đổi sâu sắc xã hội Nhật Bản trong suốt thời kỳ cai trị.
Thứ nhất, quyền kiểm soát chính trị được thắt chặt, và tầng lớp samurai dần thay đổi vai trò. Nhiều samurai chuyển từ vị trí chiến binh sang làm quan chức hành chính.
Thứ hai, vào năm 1630, Tokugawa Hidetada, con trai của Ieyasu, ban hành lệnh cấm Kitô giáo. Các linh mục bị trục xuất, và những người Nhật theo Kitô giáo bị đàn áp khốc liệt, với nhiều người bị lưu đày hoặc thảm sát trong nhiều thập kỷ.
Cuối cùng là chính sách Sakoku (tỏa quốc), hay “đất nước đóng cửa,” được thực thi sau năm 1620. Chính sách này cấm tất cả người nước ngoài, chủ yếu là người châu Âu, nhập cảnh Nhật Bản. Chỉ có người Hà Lan, Trung Quốc, và Triều Tiên được phép giao thương, nhưng mọi hoạt động đều bị giám sát nghiêm ngặt. Người Nhật định cư ở nước ngoài cũng không được phép quay về, nhằm ngăn chặn ảnh hưởng từ bên ngoài, đặc biệt khi Tokugawa nhận thấy các cường quốc châu Âu đã chia rẽ Trung Quốc và nhiều quốc gia khác.
Để củng cố quyền lực hơn nữa, Tokugawa thực hiện chính sách Sankin-kotai (luân phiên thăm viếng). Các gia đình daimyo buộc phải sống luân phiên tại Edo, thủ đô của mạc phủ, và những gia đình này trở thành con tin chính trị. Chi phí duy trì hai nơi cư trú khiến daimyo suy yếu về tài chính, từ đó giảm nguy cơ nổi loạn.
Những chính sách này đã giúp Tokugawa kiểm soát chặt chẽ Nhật Bản, duy trì sự ổn định và cô lập đất nước trong hơn hai thế kỷ.
Vì sao thời kỳ Mạc Phủ kết thúc?
Thời kỳ Mạc phủ chấm dứt vào năm 1868 với cuộc Duy Tân Minh Trị. Nền kinh tế suy yếu cùng với sự kiện tàu “Hắc thuyền” của Commodore Perry đến Nhật Bản năm 1853 đã làm lung lay chính sách tỏa quốc của Mạc phủ. Các hiệp ước bất bình đẳng ký với các cường quốc nước ngoài càng làm suy yếu quyền lực của Tokugawa.
Nhận thấy cơ hội sau hàng thế kỷ, Thiên hoàng Minh Trị và những người ủng hộ đã hành động. Tướng quân Tokugawa cuối cùng từ chức vào năm 1869, chính thức khép lại gần 700 năm cai trị của chế độ Mạc phủ và mở ra thời kỳ hiện đại hóa Nhật Bản dưới quyền Thiên hoàng.
Kết luận
Mạc phủ Nhật Bản là biểu tượng của một thời kỳ kéo dài gần bảy thế kỷ, với những biến đổi sâu sắc về chính trị, xã hội và văn hóa. Từ Mạc phủ Kamakura đến Mạc phủ Tokugawa, Nhật Bản đã trải qua nhiều giai đoạn đầy biến động, từ sự trỗi dậy của quyền lực samurai, các chính sách cô lập nghiêm ngặt, đến những thay đổi mang tính cách mạng như thời kỳ Duy Tân Minh Trị.
Qua bài viết trên thefactsofwar, hy vọng bạn đọc sẽ có cái nhìn rõ nét hơn về lịch sử mạc phủ Nhật Bản, cũng như tầm ảnh hưởng to lớn của nó đối với sự hình thành và phát triển của đất nước mặt trời mọc. Đồng thời, bài viết cũng mong muốn khơi dậy sự quan tâm đến những bài học lịch sử quý giá từ thời kỳ này, giúp chúng ta hiểu thêm về sự chuyển giao quyền lực và ý nghĩa của sự hòa hợp giữa truyền thống và hiện đại.
Biên dịch nội dung: Minh Tuấn
Nguồn: thecollector.com – When Was the Era of Japan’s Bakufu?
