Xuất thân từ một gia đình triệu phú tại Ả Rập Xê Út, Osama bin Laden từ bỏ cuộc sống xa hoa để theo đuổi con đường chiến tranh chống lại Hoa Kỳ. Là một kiến trúc sư tàn nhẫn của những vụ thảm sát, hắn chịu trách nhiệm chính cho vụ khủng bố ngày 11/9 – sự kiện dẫn đến cái chết của hàng nghìn người vô tội và kích hoạt những cuộc chiến đẫm máu ở Afghanistan và Iraq. Năm 2011, bin Laden bị lực lượng SEAL của Hải quân Hoa Kỳ tiêu diệt tại một khu nhà ẩn náu ở Abbottabad, Pakistan.
Di sản mà bin Laden để lại không chỉ dừng lại ở các cuộc xung đột kéo dài hay tổn thất nhân mạng khổng lồ. Vụ tấn công 11/9 đã châm ngòi cho một “Cuộc chiến chống khủng bố” toàn cầu, làm thay đổi sâu sắc các chuẩn mực pháp lý và đạo đức trong chính trị quốc tế. Tư tưởng cực đoan mà bin Laden theo đuổi đã khoét sâu hố ngăn cách ý thức hệ, tạo ra sự đối đầu gay gắt giữa “Hồi giáo” và “phương Tây.”
Osama bin Laden những năm tháng đầu đời
Sinh năm 1957 tại Riyadh, Ả Rập Xê Út, Osama bin Laden là người con thứ 17 trong số 52 người con của tỷ phú ngành xây dựng người Yemen-Ả Rập, Muhammad bin Laden. Sau khi cha qua đời vào năm ông 11 tuổi, Osama thừa kế một khối tài sản ước tính từ 25 đến 30 triệu USD.
Được nuôi dưỡng như một tín đồ Hồi giáo Sunni sùng đạo, bin Laden kết hôn với người em họ 15 tuổi của mình khi mới 17 tuổi. Giống nhiều con em thuộc tầng lớp tinh hoa toàn cầu, ông từng theo học tiếng Anh ngắn hạn tại Oxford, Anh vào năm 1971. Tuy nhiên, bin Laden được cho là đã xem lối sống của người Anh là “suy đồi đạo đức.”
Trong khi nhiều anh chị em của mình đi du học, bin Laden chọn ở lại Ả Rập Xê Út. Ông theo học kinh tế, quản trị kinh doanh, và kỹ thuật xây dựng tại Đại học King Abdulaziz ở thành phố Jeddah. Thời sinh viên, bin Laden nổi tiếng với kỹ năng bóng đá và niềm đam mê thơ ca.
Tại Jeddah, bin Laden trở thành học trò của học giả Hồi giáo cực đoan Abdullah Yusef Azzam và chịu ảnh hưởng sâu sắc từ các tác phẩm của những nhà cách mạng Hồi giáo như Sayyid Qutub. Mặc dù được đào tạo trong môi trường giáo dục thế tục, ông vẫn duy trì niềm đam mê với các nghiên cứu tôn giáo.
Osama bin Laden và hành trình tại Afghanistan
Bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi tư tưởng “Thánh chiến toàn cầu” của Abdullah Azzam, Osama bin Laden đã quyết định tham gia cuộc chiến tại Afghanistan vào năm 1981, thời điểm đất nước này chịu sự chiếm đóng của Liên Xô từ năm 1979.
Bin Laden nhanh chóng trở thành một nhân vật nổi bật không chỉ nhờ nguồn tài chính dồi dào mà còn nhờ kiến thức chuyên môn trong lĩnh vực xây dựng. Ông đã tham gia xây dựng các công trình quan trọng, bao gồm đường sá, hầm trú ẩn, và các khu trại dành cho người tị nạn và lực lượng chiến đấu Afghanistan. Trong giai đoạn đầu thập niên 1980, bin Laden tập trung hỗ trợ người tị nạn tại biên giới Pakistan và điều phối các tình nguyện viên đến từ thế giới Ả Rập để tham gia chiến đấu.
Dù những câu chuyện về các chiến tích quân sự của bin Laden đôi khi bị thổi phồng, trong nửa cuối thập niên 1980, ông đã trực tiếp lãnh đạo một đơn vị gồm các chiến binh “Arab Afghan” và được đồng đội ghi nhận nhờ sự gan dạ trên chiến trường.
Năm 1988, bin Laden hợp tác với Ayman al-Zawahiri, một cựu bác sĩ người Ai Cập và đồng minh trong cuộc chiến chống Liên Xô, để sáng lập Al-Qaeda. Không giống các tổ chức Hồi giáo nội địa như Anh em Hồi giáo, Al-Qaeda được hình thành với tầm nhìn vượt ra khỏi biên giới, đặt mục tiêu trở thành một mạng lưới toàn cầu thúc đẩy Thánh chiến.
Tổ chức Al-Qaeda
Năm 1989, sau khi Liên Xô rút quân khỏi Afghanistan, Osama bin Laden trở về Ả Rập Xê Út. Tuy nhiên, ông đã vô cùng phẫn nộ khi hoàng gia Saudi cho phép quân đội Mỹ đồn trú tại vương quốc này nhằm đối phó với cuộc xâm lược Kuwait của Saddam Hussein vào năm 1990. Điều này dẫn đến việc bin Laden rời khỏi quê hương và chuyển đến Sudan.
Tại Sudan, bin Laden tiếp tục hoạt động trong vòng năm năm trước khi bị trục xuất vào năm 1996 do áp lực từ Hoa Kỳ. Trở lại Afghanistan, bin Laden chính thức tuyên bố chiến tranh chống lại Hoa Kỳ. Năm 1998, Al-Qaeda thực hiện các cuộc tấn công đầu tiên nhắm trực tiếp vào Mỹ, cụ thể là đánh bom đại sứ quán Mỹ tại Kenya và Tanzania, khiến 224 người thiệt mạng. Hoa Kỳ đáp trả bằng các cuộc tấn công tên lửa hành trình trong chiến dịch “Operation Infinite Reach.”
Năm 2000, Al-Qaeda tiếp tục tấn công bằng hình thức đánh bom tự sát, nhắm vào tàu khu trục USS Cole tại Yemen, cướp đi sinh mạng của 17 thủy thủ.
Tuy nhiên, cuộc tấn công khét tiếng nhất của Al-Qaeda là sự kiện ngày 11/9/2001 trên đất Mỹ, khiến gần 3.000 người thiệt mạng. Đáp lại, Hoa Kỳ phát động các cuộc chiến đẫm máu kéo dài ở Afghanistan (2001-2021) và Iraq (2003-2011), đồng thời định hình lại luật pháp quốc tế theo hướng đơn phương, dưới danh nghĩa “Cuộc chiến chống khủng bố” do Mỹ dẫn đầu.
Quan điểm chính trị của Osama bin Laden
Osama bin Laden thường lên án mạnh mẽ những gì ông coi là “suy đồi đạo đức,” bao gồm ma túy, cho vay lãi suất cao, cờ bạc, và đồng tính luyến ái. Trong mắt bin Laden, Afghanistan dưới sự cai trị của Taliban là quốc gia duy nhất thực sự tuân thủ Hồi giáo trong thế giới Hồi giáo.
Ông phản đối các chế độ thế tục mà ông cho là “vô thần,” như Iraq dưới thời Saddam Hussein, Ai Cập dưới thời Hosni Mubarak, và các chính quyền “bội giáo” như Iran và Ả Rập Xê Út. Tất cả các hệ thống chính trị như dân chủ tự do, cộng sản, hoặc xã hội chủ nghĩa đều bị ông bác bỏ, trừ khi chúng tuân theo cách hiểu cứng nhắc, nguyên bản của Luật Sharia. Dù vậy, bin Laden không phải là một học giả Hồi giáo.
Động cơ của bin Laden mang tính chính trị nhiều hơn tôn giáo. Các bài phát biểu và tuyên bố của ông thường tập trung vào việc chỉ trích các bất công mà chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ gây ra cho người Hồi giáo ở Trung Đông, từ Iraq đến Palestine. Chính trị của bin Laden mang màu sắc chống đế quốc, và đôi khi nhắc đến các vấn đề về môi trường, giới tính, và giai cấp.
Tuy nhiên, bin Laden là hiện thân của những mâu thuẫn sâu sắc. Dù ông sử dụng ngôn từ của sự bình đẳng xã hội, bin Laden không ngần ngại kêu gọi thánh chiến bạo lực chống lại bất kỳ ai mà ông coi là kẻ thù của “Hồi giáo.”
Lời kết
Osama bin Laden là một nhân vật gây tranh cãi, để lại dấu ấn sâu sắc trong lịch sử hiện đại. Từ xuất thân giàu có tại Ả Rập Xê Út, ông đã từ bỏ cuộc sống xa hoa để theo đuổi con đường chiến tranh và tư tưởng cực đoan. Là người sáng lập Al-Qaeda, bin Laden đã chủ mưu các cuộc tấn công khủng bố tàn bạo, trong đó nổi bật nhất là sự kiện 11/9/2001, khiến thế giới chấn động và làm thay đổi hoàn toàn bối cảnh chính trị quốc tế.
Qua bài viết trên Thefactsofwar, hy vọng bạn đọc sẽ có cái nhìn toàn diện hơn về cuộc đời và ảnh hưởng của Osama bin Laden – một nhân vật mà tư tưởng và hành động đã thay đổi tiến trình lịch sử hiện đại theo cách khó ai ngờ tới. Đồng thời, bài viết cũng là cơ hội để chúng ta suy ngẫm sâu sắc hơn về tác động của chiến tranh, tư tưởng cực đoan, và trách nhiệm chung của nhân loại trong việc xây dựng một thế giới hòa bình, công bằng hơn.
Biên dịch nội dung: MInh Tuấn
Nguồn: thecollector.com – Who Was Osama bin Laden?
