Trận chiến sông Bạch Đằng là một trong những trang sử vàng son của dân tộc Việt Nam, minh chứng cho tài trí và lòng quả cảm của ông cha ta trước kẻ thù xâm lược. Xảy ra vào năm 1288 dưới triều đại nhà Trần, trận đánh không chỉ là cuộc đối đầu quân sự mà còn là biểu tượng của tinh thần bất khuất, khéo léo trong chiến thuật và sự đoàn kết của người Việt. Để hiểu rõ hơn về trận chiến lịch sử này, cùng Thefactsofwar khám phá thời gian, nguyên nhân, diễn biến, kết quả, cùng những nhân vật chủ chốt và quy mô quân sự của hai bên.
Thời gian trận chiến sông Bạch Đằng diễn ra
Trận chiến sông Bạch Đằng diễn ra vào ngày 9 tháng 4 năm 1288 (theo lịch âm, tức ngày 8 tháng 3 năm Mậu Tý) tại khu vực cửa sông Bạch Đằng, nay thuộc tỉnh Quảng Ninh, Việt Nam. Đây là trận đánh quyết định trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên-Mông lần thứ ba (1287-1288). Thời điểm này, nhà Trần đang phải đối mặt với áp lực lớn từ đế chế Nguyên hùng mạnh, vốn đã nhiều lần tìm cách xâm lược Đại Việt để mở rộng lãnh thổ.
Sông Bạch Đằng, với địa hình hiểm trở, nhiều nhánh sông và chế độ thủy triều đặc biệt, đã trở thành chiến trường lý tưởng để quân dân nhà Trần giăng bẫy tiêu diệt kẻ thù. Trận đánh không kéo dài quá lâu trong một ngày, nhưng sự chuẩn bị kỹ lưỡng trước đó đã quyết định thắng lợi vang dội của Đại Việt.
Nguyên nhân dẫn đến trận chiến sông Bạch Đằng
Phía nhà Nguyên
Nhà Nguyên, dưới sự cai trị của Hốt Tất Liệt, là một đế chế hùng mạnh với tham vọng bành trướng khắp châu Á. Sau khi chinh phục nhà Tống ở Trung Quốc, quân Nguyên hướng mắt về phía nam, trong đó Đại Việt là mục tiêu chiến lược quan trọng. Họ muốn biến Đại Việt thành bàn đạp để tấn công Champa và các vùng đất khác, đồng thời tận dụng nguồn tài nguyên phong phú của đất nước này.
Cuộc xâm lược lần thứ ba vào năm 1287-1288 xuất phát từ sự thất bại của hai cuộc chiến trước (1258 và 1285). Nhà Nguyên không chấp nhận việc Đại Việt kiên cường chống trả và liên tục từ chối thần phục. Hốt Tất Liệt phái Thoát Hoan, con trai ông, chỉ huy một đạo quân lớn với mục tiêu dứt điểm nhà Trần, buộc Đại Việt phải quy hàng. Họ huy động lực lượng hùng hậu, bao gồm cả quân bộ lẫn thủy binh, với niềm tin rằng sức mạnh áp đảo sẽ nghiền nát mọi sự kháng cự.
Phía Đại Việt
Với nhà Trần, trận chiến sông Bạch Đằng không chỉ là cuộc chiến bảo vệ lãnh thổ mà còn là vấn đề sống còn của dân tộc. Sau hai lần đánh bại quân Nguyên, Đại Việt hiểu rõ sự hung hãn và quyết tâm của kẻ thù. Vua Trần Nhân Tông và các tướng lĩnh nhận thấy rằng nếu không tiêu diệt triệt để đạo quân xâm lược, đất nước sẽ rơi vào cảnh lầm than.
Nguyên nhân sâu xa còn nằm ở tinh thần độc lập mãnh liệt của người Việt. Nhà Trần không muốn khuất phục trước sức ép ngoại bang, dù đối thủ là một đế chế hùng mạnh bậc nhất thời bấy giờ. Họ chọn cách chủ động đối đầu, tận dụng địa thế và chiến thuật để biến bất lợi về quân số thành lợi thế chiến lược.
Diễn biến chi tiết trận chiến Sông Bạch Đằng
Trận chiến sông Bạch Đằng là một kiệt tác quân sự của nhà Trần, với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và chiến thuật tài tình của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. Diễn biến trận đánh được chia thành các giai đoạn cụ thể, tận dụng tối đa địa hình và thủy triều để tiêu diệt quân Nguyên. Dưới đây là chi tiết từng bước trong ngày 9 tháng 4 năm 1288:
- Trước trận đánh: Chuẩn bị bẫy cọc gỗ
Trước khi quân Nguyên tiến vào sông Bạch Đằng, Trần Quốc Tuấn đã ra lệnh cắm hàng ngàn cọc gỗ nhọn dưới lòng sông. Những cọc này được gia cố chắc chắn, đầu nhọn hướng lên, ẩn dưới mặt nước khi triều lên. Đây là mấu chốt của chiến thuật, nhằm phá hủy chiến thuyền địch khi thủy triều rút xuống. Quân Trần cũng tập trung lực lượng nhỏ, linh hoạt để sẵn sàng nhử địch.
- Sáng sớm ngày 9/4/1288: Nhử địch vào bẫy
Khi thủy triều lên cao, quân Nguyên do Ô Mã Nhi chỉ huy điều hơn 400 chiến thuyền tiến vào sông Bạch Đằng, truy đuổi quân Trần đang giả vờ tháo chạy. Trần Hưng Đạo áp dụng chiến thuật “dĩ dật đãi lao”, để quân địch mệt mỏi sau hành trình dài. Lực lượng nhỏ của Đại Việt liên tục khiêu khích, dẫn dụ thủy binh Nguyên vào sâu trong khu vực đã bố trí cọc.
- Giữa trưa: Phá hủy hậu cần địch
Trước đó, tại cửa sông Vân Đồn, tướng Trần Khánh Dư đã phục kích và tiêu diệt đoàn thuyền chở lương thực của quân Nguyên. Mất hậu cần, quân Nguyên rơi vào tình trạng thiếu thốn, tinh thần dao động. Điều này khiến Ô Mã Nhi nóng lòng truy đuổi quân Trần, vô tình đẩy thủy binh vào thế bất lợi hơn.
- Chiều ngày 9/4/1288: Thủy triều rút, bẫy cọc phát huy tác dụng
Khi thủy triều bắt đầu rút, hàng trăm chiến thuyền Nguyên bị mắc cạn, va phải cọc gỗ nhọn dưới lòng sông. Tàu lớn của địch lần lượt vỡ tan, binh sĩ rơi vào hoảng loạn. Lúc này, quân Trần từ hai bên bờ và trên các thuyền nhỏ đồng loạt phản công, sử dụng hỏa công đốt cháy tàu địch, tạo nên cảnh hỗn loạn kinh hoàng.
- Cuối ngày: Tổng phản công và kết thúc trận đánh
Sau khi thủy binh Nguyên tan rã, quân Trần dồn toàn lực tiêu diệt kẻ thù. Hàng ngàn binh sĩ Nguyên bị giết hoặc chết đuối, Ô Mã Nhi bị bắt sống cùng nhiều tướng lĩnh khác. Thoát Hoan, tổng chỉ huy quân Nguyên, dẫn tàn quân tháo chạy qua đường bộ về nước, bỏ lại chiến trường ngập trong khói lửa và xác thuyền.
Trận đánh diễn ra trong vòng một ngày nhưng được chuẩn bị từ nhiều tháng trước, thể hiện sự phối hợp hoàn hảo giữa chiến thuật, địa hình và thời cơ. Kết quả là quân Nguyên thảm bại, còn Đại Việt ghi thêm một chiến công hiển hách vào sử sách.
Ai chiến thắng trong trận chiến Sông Bạch Đằng?
Nhà Trần giành chiến thắng vang dội trong trận chiến sông Bạch Đằng. Đây không chỉ là thắng lợi về mặt quân sự mà còn là đòn giáng mạnh vào uy tín của nhà Nguyên. Hơn 400 chiến thuyền địch bị phá hủy, hàng chục ngàn binh sĩ bị tiêu diệt hoặc bắt sống. Đại Việt bảo toàn được độc lập, đồng thời khẳng định vị thế của mình trước các thế lực ngoại bang.
Thắng lợi này còn mang ý nghĩa tinh thần to lớn. Nó củng cố niềm tin của quân dân Đại Việt vào khả năng đánh bại kẻ thù dù chênh lệch về lực lượng. Nhà Nguyên sau trận thua không còn dám mạo hiểm tấn công Đại Việt nữa, đánh dấu sự suy yếu dần của đế chế này trong khu vực Đông Nam Á.
Ai lãnh đạo hai bên trong trận chiến?
Phía Đại Việt
Người lãnh đạo tối cao của quân dân nhà Trần trong trận chiến là Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, một trong những danh tướng vĩ đại nhất lịch sử Việt Nam. Ông không chỉ giỏi về chiến thuật mà còn có tầm nhìn chiến lược, khả năng tổ chức và khích lệ tinh thần binh sĩ. Dưới sự chỉ huy của ông là các tướng tài như Trần Khánh Dư, Nguyễn Khoái, cùng sự hỗ trợ của vua Trần Nhân Tông trong vai trò hậu phương vững chắc.
Phía Nhà Nguyên
Bên phía quân Nguyên, Thoát Hoan là tổng chỉ huy toàn bộ cuộc xâm lược. Ông là con trai của Hốt Tất Liệt, được giao nhiệm vụ chinh phục Đại Việt. Dẫn đầu thủy binh là Ô Mã Nhi, một tướng giàu kinh nghiệm nhưng không lường trước được chiến thuật của quân Trần. Sự phối hợp thiếu ăn ý giữa Thoát Hoan và Ô Mã Nhi cũng góp phần dẫn đến thất bại thảm hại của quân Nguyên.
Số lượng quân hai bên tham chiến
Về quy mô lực lượng, quân Nguyên có ưu thế vượt trội so với nhà Trần. Theo các tài liệu lịch sử, nhà Nguyên huy động khoảng 80.000 đến 100.000 quân, bao gồm cả bộ binh và thủy binh, cùng hơn 400 chiến thuyền lớn. Đây là con số khổng lồ, thể hiện rõ tham vọng tiêu diệt Đại Việt trong một lần.
Ngược lại, quân đội nhà Trần chỉ có khoảng 20.000 đến 30.000 quân, chủ yếu là lực lượng chính quy kết hợp với dân binh. Dù thua kém về số lượng, quân Trần lại có lợi thế về địa hình, sự đoàn kết và chiến thuật sáng tạo. Chính điều này đã giúp họ lật ngược thế cờ trước kẻ thù hùng mạnh.
Thăm chiến tích sông Bạch Đằng
Trận chiến sông Bạch Đằng không chỉ là một chiến thắng quân sự mà còn là biểu tượng của trí tuệ và lòng yêu nước Việt Nam. Chiến thuật cọc gỗ trên sông của Trần Hưng Đạo đã đi vào lịch sử như một kiệt tác về nghệ thuật quân sự, được thế giới công nhận. Hơn thế, trận đánh khẳng định tinh thần độc lập, tự chủ của dân tộc, truyền cảm hứng cho các thế hệ sau trong công cuộc bảo vệ đất nước.
Ngày nay, khu di tích Bạch Đằng ở Quảng Ninh vẫn là nơi lưu giữ ký ức hào hùng ấy. Những cọc gỗ được khai quật không chỉ là chứng tích lịch sử mà còn là lời nhắc nhở về sức mạnh của sự đoàn kết và sáng tạo. Trận chiến sông Bạch Đằng mãi mãi là niềm tự hào của dân tộc Việt Nam, một bài học quý giá về lòng quả cảm và tài trí trong những thời khắc hiểm nghèo.
Lời kết
Trận chiến sông Bạch Đằng năm 1288 là cột mốc vàng son trong lịch sử Việt Nam, nơi Trần Hưng Đạo cùng quân dân nhà Trần dùng trí tuệ và lòng quả cảm đánh bại quân Nguyên hùng mạnh. Từ nguyên nhân sâu xa, diễn biến tài tình với bẫy cọc gỗ, đến chiến thắng vang dội, trận đánh không chỉ bảo vệ độc lập dân tộc mà còn để lại bài học quý giá về sự đoàn kết và sáng tạo.
Để hiểu thêm về những chiến công oanh liệt khác hay khám phá cuộc đời các danh nhân như Trần Hưng Đạo, mời bạn đón đọc các bài viết tiếp theo tại danh mục Lịch sử chiến tranh Việt Nam và Nhân vật lịch sử!
